Bibliografía cantautores latinoamericanos

AGUIRRE, Facundo. La revolución cubana de 1959, La Izquierda Diario, 1 de enero de 2019 [consulta: 3 de diciembre de 2019] Disponible en: http://www.laizquierdadiario.com/La-revolucion-cubana-de-1959 

ARAÚJO VELEZ, Fernando. Silvio Rodríguez, e canto de la revolución. El espectador [en liña], 18 de xaneiro de 2019. [Consulta: 4 de decembro de 2019]. Dispoñible en: https://www.elespectador.com/noticias/cultura/silvio-rodriguez-el-canto-de-la-revolucion-articulo-834774

ARAÚJO VELEZ, Fernando. Silvio Rodríguez, el canto de la revolución. El Espectador. 18 de enero de 2019 [consulta: 3 de diciembre de 2019] Disponible en: https://www.elespectador.com/noticias/cultura/silvio-rodriguez-el-canto-de-la-revolucion-articulo-834774

AUDIO URCM [en liña]. Gabino Palomares cumple 40 años de una trayectoria de música y compromiso social. Unión de Radios Libres y Comunitarias de Madrid (URCM), 2012 [consulta: 26 novembro 2019]. Dispoñible en: https://audio.urcm.net/Gabino-Palomares-cumple-40-anos-de

BERMÚDEZ, Ángel. Cómo Venezuela pasó de la bonanza petrolera a la emergencia económica. BBC News Mundo, 25 de febreiro de 2016 [consulta: 8 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.bbc.com/mundo/noticias/2016/02/160219_venezuela_bonanza_petroleo_crisis_economica_ab

BIBLIOTECA NACIONAL DE CHILE. Violeta Parra (1917-1967) [en liña], memoriachilena (2018), [consulta: 3 decembro 2019]. Dispoñible en: http://www.memoriachilena.gob.cl/602/w3-article-7683.html

BIOGRAFÍAS Y VIDA. Violeta Parra [en liña], biografiasyvidas.com [consulta: 3 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.biografiasyvidas.com/biografia/p/parra_violeta.htm

BIOGRAFIASYVIDAS.COM. Biografía de Mercedes Sosa [en liña]. Biografías Y Vidas, la enciclopedia biográfica en liña [consulta: 5 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.biografiasyvidas.com/biografia/s/sosa_mercedes.htm

BIOGRAFÍAS Y VIDAS. Víctor Jara [en liña], biografiasyvidas.com [consulta: 5 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.biografiasyvidas.com/biografia/j/jara_victor.htm

BUENA MÚSICA [en liña]. Alí Primera – Biografía, historia y legado musical de Alí Primera. BuenaMusica.com [consulta: 7 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.buenamusica.com/ali-primera/biografia

CAIELLA, Jorge. Breve historia contemporánea de la Argentina. Monografías [en liña]. 25 xaneiro 2008 [consulta: 1 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.monografias.com/trabajos53/argentina-contemporanea/argentina-contemporanea.shtml

CANCIONEIRO DA RESISTÊNCIA. Alí Primera – Los que Hacen falta (Acordes para Violão e Guitarra) [imaxe dixital]. Worpress [consulta: 6 decembro 2019]. Dispoñible en: https://cancioneirodaresistencia.wordpress.com/sobre-3/ali-primera-los-que-hacen-falta-acordes-para-guitarra/

CANCIONEROS.COM. Mercedes Sosa. Biografía [en liña]. Cancioneros.com, diario digital de música de autor [consulta: 3 decembro 2019]. Dispoñible en:  https://www.cancioneros.com/ct/20/0/mercedes-sosa

COLABORADORES DE WIKIPEDIA. Golpe de Estado en Cuba de 1952. Wikipedia, la enciclopedia libre, 2019. [consulta: 5 de diciembre de 2019] Disponible en: https://es.wikipedia.org/wiki/Golpe_de_Estado_en_Cuba_de_1952

COLABORADORES DE WIKIPEDIA. Silvio Rodríguez. Wikipedia, la enciclopedia libre. Actualizado por última vez: 23 de novembro de 2019. [Consulta: 2 de decembro de 2019]. Dispoñible en: https://es.wikipedia.org/wiki/Silvio_Rodr%C3%ADguez

CRUZ BÁRCENAS, Arturo. Entre protestas y consignas reviven en concierto y el ánimo de recitales de los años 70 y 80. Jornada, 2 de outubro de 2013 [consulta: 26 novembro 2019]. Dispoñible en: https://www.jornada.com.mx/2013/10/02/espectaculos/a11n1esp

CRUZ BÁRCENAS, Arturo. Gabino Palomares canta a Chava Flores y recorre la historia de México en dos discos. Jornada, 1 de abril de 2010 [consulta: 26 novembro 2011]. Dispoñible en: https://www.jornada.com.mx/2010/04/01/espectaculos/a08n1esp

DATOS BANCO MUNDIAL. Homicidios internacionales por cada 100.000 habitantes en Cuba, ano 2016 [consulta: 3 de diciembre de 2019] Disponible en: https://datos.bancomundial.org/indicador/VC.IHR.PSRC.P5?end=2016&locations=CU&start=1992&view=chart

DESTINOS MÉXICO [en línea]. Historia de México [consulta: 25 novembro 2019]. Dispoñible en: https://programadestinosmexico.com/historia.html

ECURED [en liña]. Alí Primera. EcuRed: enciclopedia cubana [consulta: 7 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.ecured.cu/Al%C3%AD_Primera 

EFE, Agencia. Festival Iberoamericano de la Canción Bolivariana. ABC, 19 de xullo de 1983 [consulta: 26 novembro 2019]. Dispoñible en: http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1983/07/19/057.html

ELDIARIO.ES [en liña]. Cinco canciones para recordar por qué hace 45 años torturaron y asesinaron a balazos a Víctor Jara. Eldiario.es, 16 de setembro de 2018 [consulta: 6 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.eldiario.es/cultura/canciones-documental-recordar-Victor-Jara_0_815068581.html

FRASES DE FAMOSOS [en liña]. Frases de Alí Primera. Citas.in [consulta: 6 decembro 2019] Dispoñible en: https://citas.in/autores/ali-primera/

GOBIERNO DE MÉXICO. Quiero que la gente recupere la memoria y la poesía; soy un letrista de canciones. Secretaría de cultura [consulta: 25 novembro 2019]. Dispoñible en: https://www.gob.mx/cultura/prensa/quiero-que-la-gente-recupere-la-memoria-y-la-poesia-soy-un-letrista-de-canciones-gabino-palomares

GUERRA DÍAZ, Ramón. La guerrilla en la Sierra Maestra, monografías.com [en línea] 15 de diciembre de 2011  [consulta: 5 de diciembre de 2019]. Dispoñible en: http://blogs.monografias.com/cultura-cuba/2011/12/15/la-guerrilla-en-la-sierra-maestra/

HISTORIA DEL NUEVO MUNDO [en liña]. Independencia de Argentina. Historia del Nuevo Mundo [consulta: 1 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.historiadelnuevomundo.com/index.php/2017/07/la-independencia-argentina/

HUMANS RIGHT WATCH, World Report 2019: Cuba. Events 2018, año 2019 [consulta: 4 de diciembre de 2019]. Disponible en: https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/cuba

IMAGINARIO, Andrea. Canción Gracias a la vida de Violeta Parra [en liña], culturagenial.com [consulta: 2 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.culturagenial.com/es/cancion-gracias-a-lavida-de-violeta-parra/

INFOMED Instituciones [en linea]. ¿Qué es la FEU? [consulta: 5 de diciembre de 2019] Disponible en: https://instituciones.sld.cu/faenflidiadoce/que-es-la-feu/

KAVANAGH, Eduardo. Fidel Castro, de la guerrilla a la dictadura, La Razón, 16 de noviembre de 2019 [consulta: 5 de diciembre de 2019]. Disponible en: https://www.larazon.es/cultura/fidel-castro-de-la-guerrilla-a-la-dictadura-GJ21396990/

LA COMUNA. “Gente de mi tierra”. Homenaje a Alí Primera. Revista La Comuna [en liña], 5 de novembro de 2017 [consulta: 6 decembro 2019]. Dispoñible en: http://www.revistalacomuna.com/cultura/gente-tierra-homenaje-ali-primera/

LEANDRO, Harold. La Malinche: La maldición de América Latina. CRCHoy, 22 de maio de 2017 [consulta: 26 novembro 2019]. Dispoñible en: https://www.crhoy.com/mundo/la-malinche-la-maldicion-de-america-latina/

LIMA, Lioman. Revolución cubana: 3 éxitos y 3 fracasos del movimiento que inició Fidel Castro hace 60 años, BBC News El Mundo, 1 de enero de 2019 [consulta: 4 de diciembre de 2019] Disponible en: https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-46642092

LONELY PLANET [en línea]. Historia de México [consulta: 25 novembro 2019]. Dispoñible en: https://www.lonelyplanet.es/america-del-norte-y-central/mexico/historia

MINISTERIO DE LAS CULTURAS, LAS ARTES Y EL PATRIMONIO. Biografía [en liña], Violeta Parra, 100 años, [consulta: 3 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.violetaparra100.cl/biografia/

MORALES VALENTÍN, Emilio. Une Palomares música y cultura. El Universal, 21 de marzo de 2001 [consulta: 26 novembro 2019]. Dispoñible en: https://archivo.eluniversal.com.mx/espectaculos/18466.html

MUJERESNOTABLES.COM. Biografía de Mercedes Sosa cantante argentina [en liña]. Mujeres Notables, biografías de mujeres extraordinarias, 22 de xullo de 2018, [consulta: 5 decembro de 2019]. Dispoñible en: https://www.mujeresnotables.com/2018/07/22/biografia-de-mercedes-sosa/

NAVARRETE MAYA, Laura. Enciclopedia de la literatura en México [en liña]. Ciudad de México: Fundación para las letras Mexicanas A.C., 2005 [consulta: 25 novembro 2011]. Dispoñible en: http://www.elem.mx/autor/datos/122058

 NOTIMÉRICA, Fulgencio Batista, el dictador que fue derrocado por Fidel Castro, Notimérica, 6 de agosto de 2018 [consulta: 3 de diciembre de 2019] Disponible en: https://www.notimerica.com/sociedad/noticia-fulgencio-batista-dictador-fue-derrocado-fidel-castro-20170806083752.html 

NOTIMÉRICA. Juan Domingo Perón, el político argentino más importante del siglo XX. Notimérica [en liña], 1 de xullo de 2017 [consulta: 1 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.notimerica.com/sociedad/noticia-juan-domingo-peron-politico-argentino-mas-importante-siglo-xx-20170701085340.html

OILWATCH LATINO AMÉRICA [en liña]. La guerra del petróleo – Alí Primera. ONG OilWatch Sudamérica [consulta: 7 decembro 2019]. Dispoñible en: http://www.oilwatchsudamerica.org/canciones/552-la-guerra-del-petroleo-ali-primera.html

PALOMARES, Gabino. La maldición de Malinche [música streaming]. Spotify [consulta: 26 novembro 2019]. Dispoñible en: https://open.spotify.com/track/5ZsgtTfaWU2AKDrgMb4eYG?si=LPLsWPVEQ2a0UZfpL-LTBg 

PENTZ, María Ignacia. El misterio detrás de «Gracias a la vida», la canción más emblemática de Violeta Parra [en liña], meganoticias.com, 4 de outubro do 2019 [consulta: 2 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.meganoticias.cl/tendencias/206948-el-misterio-detras-de-gracias-a-la-vida-la-cancion-mas-emblematica-de-violeta-parra.html

PÉREZ-CRUZ, Felipe de Jesús. La Campaña Nacional de Alfabetización en Cuba [en línea] Verona, julio-diciembre 2011 [consulta: 4 de diciembre de 2019] Disponible en: https://www.redalyc.org/pdf/3606/360635575003.pdf

PIGNA, FELIPE. “La conquista del desierto”. El Historiador [consulta: 1 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.elhistoriador.com.ar/la-conquista-del-desierto

PIRO, Carlos. De dónde viene la frase «La historia me absolverá» que usó Cristina en el juicio, Perfil, 2 de diciembre de 2019 [consulta: 3 de diciembre de 2019]. Disponible en: https://www.perfil.com/noticias/politica/cristina-kirchner-fidel-castro-causa-obra-publica-juicio-oral-y-publico-historia-absolvera.phtml 

PROCESO (Redacción). El extensionista. Proceso, 27 de xaneiro de 1979 [consulta: 26 novembro 2019]. Dispoñible en: https://www.proceso.com.mx/125312/el-extensionista

RESUMEN LATINOAMERICANO. Silvio Rodríguez: “veo este cambio con esperanza, es bueno para Cuba y para la Revolución”. Resumenlatinoamericano.org [en liña], 29 de abril de 2018. [Consulta: 3 de decembro de 2019]. Dispoñible en: http://www.resumenlatinoamericano.org/2018/04/30/silvio-rodriguez-veo-este-cambio-con-esperanza-es-bueno-para-cuba-y-la-revolucion/

SABORGAITERO [en liña]. Biografía de Alí Primera. SaborGaitero [consulta: 7 decembro 2019]. Dispoñible en: http://saborgaitero.com/biografia-ali-primera/

SCIELO [en línea]. La historia contemporánea de México y la historia global [consulta: 25 novembro 2019]. Dispoñible en: http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S2448-65312018000300313

SECRETARÍA DE CULTURA DE LA NACIÓN. Mercedes Sosa, historia de una cantora [en liña]. Gobierno de Argentina, Ministerio de Educación, Cultura, Ciencia y Tecnología, 3 de outubro de 2018 [consulta: 6 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.cultura.gob.ar/a-9-anos-de-su-partida-recordamos-a-mercedes-sosa_6606/

SERRANO, Sara. Silvio Rodríguez: «Fuimos lo que fuimos gracias a la Revolución cubana». Público. 6 de mayo de 2016 [consulta: 3 de diciembre de 2019] Disponible en: https://www.publico.es/culturas/silvio-rodriguez-gracias-revolucion-cubana.html

SERRANO, Sara. Silvio Rodríguez “fuimos lo que fuimos gracias a la revolución cubana”. Público.es [en liña], 12 de maio de 2016. [Consulta: 3 de decembro de 2019]. Dispoñible en: https://www.publico.es/culturas/silvio-rodriguez-gracias-revolucion-cubana.html

TELE SUR. Desembarco del Granma: «Seremos libres o seremos mártires», Tele Sur, 2 de diciembre de 2019 [consulta: 4 de diciembre de 2019] Disponible en: https://www.telesurtv.net/news/desembarco-yate-granma-cuba-dictadura-fidel-castro-20191130-0018.html

THIS IS CHILE [en liña]. Historia de Chile. This is Chile [consulta: 4 de decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.thisischile.cl/historia/

VENEZUELA. Constitución de 1864 [en liña]. Portal Iberoamericano de Derecho de la Cultura, 22 de abril de 1864 [consulta: 8 decembro 2019]. Dispoñible en: https://derechodelacultura.org/wp-content/uploads/2015/02/3_1_1_ven_cn_1864.pdf?view=download 

VENEZUELATUYA.COM [en liña]. Música: Alí Primera. Venezuela Tuya [consulta: 7 decembro 2019]. Dispoñible en: https://www.venezuelatuya.com/biografias/ali_primera.htm

ZURRON DEL APRENDIZ [en liña]. Biografía. [Consulta: 3 de decembro de 2019]. Dispoñible en: http://www.zurrondelaprendiz.com/biografia

Alí Primera

Ficha técnica do autor

Contexto

A República Bolivariana de Venezuela é un país latinoamericano cuxa capital é a cidade de Caracas, colonizado en 1566 polos españois e que acadou a independencia integral no ano 1930. É un Estado cunha paisaxe moi rica e diversa: selva amazónica, litoral caribeño, as inmesas chairas de Los Llanos, a riveira do río Orinoco e a zona norte da cordilleira dos Andes. Este é o país no que Alí Primera naceu e morreu. Para comprender mellor a este célebre venezolano, facemos un repaso da historia máis recente da súa Patria.

O século XX en Venezuela inaugúrase coa guerra civil coñecida como a Revolución Libertadora, que transcurríu entre 1901 e 1903, e na que unha coalición de caudillos apoiados por grandes empresas internacionais intentaron derroca-lo goberno do liberal Cipriano Castro, mais que finalmente fracasa. Continúa o executivo de Castro que levou a cabo políticas antiimperialistas -polas que incluso chegou Venezuela a sufrir un bloqueo marítimo por parte de Gran Bretaña e Alemaña-, até que o presidente enferma en 1908 e marcha ao estranxeiro para tratarse. Este momento é aproveitado polo vicepresidente Juan Vicente Gómez para dar un golpe de estado e converteuse en presidente.

Na década de 1910 descúbrese o petróleo e en menos de 20 anos Venezuela convértese no primeiro exportador mundial de petróleo. A economía do país medra incriblemente e incluso liquida a súa débeda, mais o único sector que se desenvolve é o petroleiro, polo que existía un moi elevado número de importacións. Ademais, este aumento de riqueza non repercutíu na vida das maiorías sociais, senón que principalmente foi acumulado polas elites nacionais. Este desequilibrio entre a industria petroleira e os demais sectores económicos venezolanos é unha problemática que estará presente ao longo da historia do país, coas problemáticas que ocasiona a falla de diversificación da economía.

Juan Vicente Gómez é o dictador de Venezuela até a súa morte en 1935. É sucedido polo Xeneral Eleazar López Contreras, quen un ano despois decreta a amnistía para os presos políticos (aínda que non todos foron liberados) e a liberdade de prensa. En 1941, o Congreso designou como presidente a outro militar, Isaías Medina Angarita. Neste período libéranse os presos políticos que aínda seguían na cadea, permitíuse o regreso dos exiliados, legalizáronse os partidos políticos e decretouse o sufraxio feminino.

O 18 de outubro de 1941, tan só 13 días antes do nacemento de Alí Primera, prodúcese un novo golpe de Estado contra o goberno de Medina Angarita por parte dunha coalición do partido político Acción Democrática e as Forzas Armadas, quen o domoniman como a ‘Revolución de Outubro’. Apróbase unha nova Constitución no ano 1947 e constitúese un ‘goberno democrático’ (Acción Democrática exercía un forte control sobre el). O período militar esténdese até a década dos sesenta.

No ano 1957 ten lugar un plebiscito que ratificaría o militar Marcos Pérez Jiménez como presidente de Venezuela outros 5 anos. Tivo lugar un evidente pucheirazo, que desencadeou moita estabilidade sociopolítica. As Forzas Armadas dividíronse e unha sección destas intentou dar un golpe de estado, sen éxito desta vez. Pouco despois produciuse unha nova rebelión, de carácter cívico-militar, que rematou co exilio do ditador. Nas eleccións democráticas celebradas no ano 1958 (das que foron excluídos algúns partidos, como por exemplo o Partido Comunista Venezolano, que non sería legalizado até o 1969) saíu escollido o xornalista Rómulo Bentancourt. Este sufriu un intento de asasinato mediante un atentado artellado polo ditador dominicano Rafael Trujillo, quen financiou un grupo venezolano de extremadereita.

Os axentes progresistas excluídos deste xogo democrático, organizáronse nas Forzas Armadas de Liberación Nacional, apoiadas polo Partido Comunista Venezolano e polo executivo cubano encabezado por Fidel Castro. Levaron a cabo intentos fallidos de revolucións, como o intento de invasión de Machurucuto no ano 1967, durante o mandato de Raúl Leoni.

Leoni presidente foi sucedido por Rafael Caldera no ano 1969, cando ten lugar a rebelión de Rupununi, que procuraba a independencia dese territorio no sur de Guayana. No ano 1973 acontece unha crise do petróleo provocado pola Organización de Países Exportadores de Petróleo (OPEP) da cal formaba parte Venezuela, e que supuxo un grandísimo aumento dos beneficios do sector petroleiro. 

En 1974 chegou á presidencia Carlos Andrés Pérez. Ao ano seguinte, nacionalizáronse as industrias do ferro e do petróleo. Sucedeuno na presidencia Luis Herrera, cuxo executivo tivo que devalua-lo prezo da moeda venezolana, o bolivar, no chamado Venres Negro, no ano 1979. 

Nestas sete décadas observamos dinámicas políticas de turnismo no poder por parte dos principais partidos e o contínuo control dos militares. Ademais, a economía era moi dependente do petróleo e dos vaivéns deste mercado internacional, así como un infradesenvolvemento do resto da industria. A riqueza xerada por este ouro negro recaía esencialmente nas familias propietarias da industria e a desigualdade social era acuciante. Esta situación deu lugar a unha inestabilidade política que no 1989 -catro anos despois do falecemento de Alí Primera- culminou no chamado Caracazo: manifestacións e disturbios na capital venezolana contra as medidas económicas do goberno de Carlos Andrés Pérez. Durante os nove días que duraron as protestas, a represión foi tal que, segundo fontes oficiais do goberno, o número de asasinados foi de 273, aínda que fontes extraoficiais falan de arredor de 3000 desaparecidos, ademais do descoñecido número de feridos. 

En febreiro e novembro de 1992 prodúcense dous intentos fallidos de golpe de estado. Desta vez non estaban planificados polas Forzas Armadas senón por Hugo Rafael Chávez Frías. Neste tenso momento, Pérez é destituído e, entre 1993 e 1994 Venezuela ten tres presidentes diferentes. O último destes foi Caldera, quen xa fora presidente anteriormente, que, antes a crise económica, iniciou unha serie de privatizacións. A economía lonxe de mellorar, continuou a decrecer e as maiorías sociais volvéronse aínda máis pobres. Nestas circunstancias, despois de que todo ardera, non podía ocorrer outra cousa que o florecemento da primavera: a Revolución Bolivariana.

No ano 1999, Chávez gaña as eleccións presidenciais e iníciase a Revolución Bolivariana, baixo a ideoloxía denominada “socialismo do século XXI”. Unha das principais medidas do goberno de Chávez foi nacionaliza-lo petróleo para financiar unha ampla serie de medidas sociais (alfabetización da poboación, vivenda…). Isto causou unha tensión na política nacional e internacional, resultando unha forte oposición das vellas elites venezolanas e de países capitalistas como os Estados Unidos. Houbo unha serie de protestas contra o goberno que levaron a un golpe de estado contra o goberno no 2002, que foi frustrado polo apoio popular que devolveu o poder a Chávez. Foi reelixido en tódalas citas electorais ás que se presentou, malia perder un referendo que promoveu para realizar unha reforma constitucional. Chávez morre no ano 2013, ano de crise financieira a nivel mundial que golpeou duramente na industria petroleira, provocando un decrecemento da economía. As seguintes eleccións presidencias foron gañadas polo seu sucesor á fronte do Partido Socialista Unificado de Venezuela, Nicolás Maduro Moros.

Biografía

Ely Rafael Primera Rossell naceu o 31 de outubro de 1941 na cidade de Coro, no Estado venezolano de Falcón. No seu entorno familiar era apodado “Alí” porque os seus avós eran de orixe árabe.

Cando tiña 3 anos de idade, o seu pai morreu nun tiroteo que tivo lugar durante o intento de fuga duns presos en Coro. Por este motivo, Alí múdase xunto coa súa familia á vila natal da súa nai, San José de Cocodite, onde viviron ata 1947. Os anos seguintes a familia seguiu desprazándose por diferentes pobos da península de Paraguaná, pasando por Caja de Agua e Las Piedras, e rematando no barrio de La Vela, coñecido hoxe en día como Sector Alí Primera, cando xa cumprira os 10 anos. É entón cando alí comeza a interesarse pola música, observando ao seu tío tocar o cuatro venezolano.

Nesta vila Alí viuse obrigado a desempeñar varios empregos debido á precaria situación económica da súa familia, como limpiabotas, vendedor ou incluso boxeador. Porén, continuou cos seus estudos.

En 1960 a súa familia volve trasladarse, esta vez a Caracas, onde Alí remata a súa educación no Liceo Caracas. En 1964 intégrase na Universidade Central de Venezuela, concretamente no grao en Química. Durante a súa vida universitaria comeza a militar no Partido Comunista de Venezuela e inicia a súa carreira como cantante e compositor, aínda que como afección nu primeiro momento.

En 1968 o Partido Comunista de Venezuela outórgalle unha bolsa de estudos para cursar Tecnoloxía do Petróleo en Romanía, o que fai que permaneza en Europa entre 1969 e 1973. Neste período traballaba de lavapratos e realizaba actuacións esporádicas. En 1969, Primera grava o seu primeiro disco, Gente de mi tierra, nun estudo alemán.

A música de Primera recolleu o sufrimento dun pobo moi pobre e vítima dunha profunda desigualdade social, polo que a sociedade venezolana se viu rapidamente identificada con ela. Porén, os medios de comunicación e o Goberno venezolano veta á súa música, acusándoo de radical, o que leva a Alí a fundar o seu propio selo discográfico, Cigarrón.

En Suecia coñece a Taria Osenius, con quen tería ás súas primeiras fillas, María Fernanda e María Ángela.

En novembro de 1973 regresa a Venezuela sen rematar os seus estudos, decidido a dedicarse por completo á música e á militancia política. En 1977 seu terceiro fillo, Jorge, coa súa parella sentimental Noelia Pérez. O mesmo ano, en Barquisimeto, coñece á súa segunda esposa Sol Mussett, tamén cantante, con quen tería catro fillos máis: Sandino, Servando, Florentino e Juan Simón.

En canto á súa militancia política, despois de militar no Partido Comunista de Venezuela participa na fundación do Movemento ao Socialismo (MAS), colaborando na primeira campaña electoral de José Vicente Rangel, en 1973. Daquela xa se convertera nun dos principais compositores e cantautores populares de Venezuela e de Latinoamérica. Dende 1973 e ata a súa morte gravou 13 discos de longa duración e participou en numerosos festivais en toda Latinoamérica.

Alí Primera morreu o 16 de febreiro de 1985, nun accidente automobilístico. A pesar da súa acta de defunción e de que os reportaxes da época certificaron esta causa da morte, moitos dos seus seguidores sostiveron e sosteñen que Alí foi vítima dun atentado orquestrado por inimigos políticos.

• 31/10/1941: nace Ely Rafael Primera Rosell, na cidade de Coro.

• 1944: morre o seu pai, polo que se muda a San José de Cocodite, ata 1947.

• 1951: múdase ao barrio de La Vela, hoxe en día coñecido como o Sector Alí Primera.

• 1960: trasládase finalmente a Caracas para continuar os seus estudos.

• 1964: comeza os estudos de Química na Universidade Central de Venezuela.

• 1968: o Partido Comunista de Venezuela outórgalle unha bolsa de estudos para cursar Tecnnoloxía do Petróleo en Romanía, a onde se traslada en 1969.

• 1969: grava o seu primeiro disco, Gente de mi tierra, nun estudo alemán.

  Nun viaxe a Suecia coñece a Taria Osenius, con quen ten ás súas fillas María Fernanda e María Ángela.

• 1973: regresa a Venezuela.

  Colabora na campaña electoral de José Vicente Rangel, do partido Movemento ao Socialismo, en cuxa fundación Alí participara.

• 1976: mantén unha relación sentimental con Noelia Pérez.

• 1977: ten ao seu fillo Jorge Primera Pérez.

  Coñece en Barquisimeto á súa segunda esposa, Sol Mussett, con quen tenaos seus fillos Sandino, Servando, Florentino e Juan Simón.

• 16/2/1985: morre nun accidente de coche.

Velaquí algunhas das cancións máis recoñecidas do cantautor.

Explicamos unha canción:

A canción La guerra del petróleo inclúese no seu álbum La patria es el hombre, publicado en 1977. O disco componse de dez temas con textos críticos contra as elites sociais e económicas venezolanas, que foron rexeitados por importantes sectores da sociedade. Así, moitos deles estaban vetados nas principais radioemisoras do país.

En concreto, esta canción trata a disputa territorial entre Colombia e Venezuela sobre o golfo de Venezuela. Primera xa manifestara noutras ocasións o seu rexeitamento ás granes empresas petroleiras transnacionais, motivo polo que abandounou os seus estudos en Enxeñería do Petróleo na Universidade de Bucarest. Este tema é unha chamada antibelicista aos pobos colombiano e venezolano, que defende a unión panamericana, baseándose no papel de Simón Bolívar á hora de conseguir a independencia de ambas nacións.

Así mesmo, Primera rexeita os intereses estadounidenses sobre as reservas petrolíferas de toda Latinoamérica, entendendo que se verían beneficiados no caso de darse unha guerra entre ambos países.

Hoxe en día o conflito territorial segue vixente.

Consecuencias da emigración

Ao contrario das consecuencias da inmigración, as da emigración  pódense encadrar principalmente dentro do ámbito linguístico, algo que sobre todo se manifestou na época cando os galegos escapaban cara a Sudamérica.

Isto tivo dous tipos de efectos sociolingüísticos contraditorios, aínda que de importancia desigual, con un saldo negativo para o galego. En principio, a emigración resultou dañina en dous sentidos. Por unha parte, afectou en exclusiva á comunidade galego-falante, deteriorando a súa base demográfica e o hábitat no que o idioma estaba plenamente asentado (no que, de feito, era visto coma reservado). Por outra parte, constituiu un acicate para o proceso de asimilación lingüística en marcha, xa que a emigración a países castelán-falantes presentábase coma única expectativa real de cambio social para as masas rurais galegófonas, e isto estimulou a aceptación da escolarización en castelán.

Respecto ao primeiro, hai que sinalar que, aínda que a emigración provocou a pérdida de moitos galego-falantes que nunca volveron ao seu país de orixe o que (en moita menor cantidade) volveron instalados en castelán, tamén é verdade que moitos dos emigrantes que regresaron (que foron unh boa parte dos que se foron), ao reinstalarse en Galicia, retomaron tamén o uso habitual do galego.

Máis aló destas consecuencias no apartado sociolinguístico, Galicia foi tamén un dos principais focos da emigración española, e polo tanto reflectiu á perfección os resultados que tivo no país. Contra o que moita xente poida pensar, a emigración do territorio galego sí tivo consecuencias positivas:

• A aportación económica que recibían as familias dos familiares que emigraban. 
• Reducción do paro porque non había tanta xente en idade laboral. 
• Reducción de tensiones sociais.
• Notable desenvolvemento industrial. 
• Ademais, tamén se fixo visible o desarrollo financieiro. Con diñeiro cubano, fundaron bancos coma o Hispano-Americano e o de Xixón. 
• Grazas á emigración en Latinoamérica, creáronse fortes vínculos entre as rexións españolas e os países de América. 

Pero, coma sucede normalmente, tamén houbo consecuencias negativas:

• Desequilibrio demográfico, xa que unha grande porcentaxe da población xoven emigrou.
• Pérdida de man de obra cualificada na comunidade. 
• Desmembramentos familiares. 

Estereotipos acerca dos emigrantes

Segundo un estudo presentado en Buenos Aires no ano 2009, a imaxe que teñen en Arxentina dos galegos é a de ‘’Traballadores, honrados, tenaces, leais, pero tamén cortos de miras, tacaños e toscos’’. ‘’Los gallegos en el imaginario argentino’’ é a obra de María Rosa Lojo que constituye unha radiografía do estereotipo dos emigrantes galegos en Arxentina a través do seu reflexo na literatura, no sainete e na prensa. Tamén segundo Lojo, a manifestación máis degradada do galego atópase nos chistes, que acentúan os rasgos negativos,a brutalidade, e chegan a extremos exasperantes. Ata tal punto chegou esta burla, que os galegos emigrados na cidade presentaron no momento unha denuncia por discriminación contra un escritor de chistes contra o colectivo.

Na literatura, na prensa e nos sainetes arxentinos, a caricatura do galego aparece máis matizada, con rasgos positivos asociados á honradez, á lealdade e á franqueza, combinados con outros negativos relacionados ca ‘falta de luces’, a tosquedade, e a tacañería. 

O motivo non é outro que a pobreza e marxinalidade dos galegos que chegaron ao país nas olas migratorias de mediados do século XIX. Isto débese a que moitos eran de orixe campesiña, falaban un pésimo castelán e empregáronse en postos de baixa cualificación, coma cocheros, mozos de bar, dependentes… 

O estereotipo predominante anulou a forte presencia cultural en Arxentina e a literatura, a prensa e o teatro mantiveron o tópico e deixaron de lado a imaxe do galego cultivado, artista e intelectual, salvo raras excepcións (o pintor Roberto Arlt e o escritor Ricardo Rojas).

Tamén, nun artículo do ano 1944 que comenta os pormenores do estreno en Buenos Aires dunha peza de teatro en galego,  aludese á sencillez, bondade, picardía e intuición que caracterizaban ao paisano galaico.Pola súa parte, o editorial da mesma data alababa a súa laboriosidade, constancia, honradez e humildade, que para o seu autor constituirían o acervo das virtudes galegas. En outros casos, a fin de transmitir unha imaxe favorable que fora máis aló dos tópicos acuñados pola élite societaria nas décadas anteriores,apelase á utilización do que poderíamos denominar coma “citas de autoridad”.

Para rematar, Lojo afirma que a Arxentina actual está chea de descendentes de galegos ou italianos, convencida de que a transformación experimentada por España e Arxentina pode contribuír a cambiar progresivamente a percepción do galego no país.

A onde emigran os galegos

A primeira fase da emigración galega comezou no século XVIII, cando miles de paisanos marcharon a traballar coma xornaleiros a terras de Andalucía, Castilla e Portugal.

Nunha segunda fase, entre os anos 1860 e 1936, producense fluxos de emigrantes con destino a países coma Cuba, Arxentina, Uruguay, México ou Brasil. Algúns destes marcharon posteriormente a Estados Unidos, sobre todo a cidades coma Tampa ou Miami.

Na terceira fase, xa na década dos anos 50, reanudouse a emigración cara Arxentina e cara un novo destino, Venezuela. Este último vivía anos de esplendor polo seu potencial petrolífero. En paralelo, outros marcharon a Centroeuropa-Alemania, Francia, Reino Unido…-, así coma a zonas industriais de España coma Cataluña, País Vasco e Madrid.

Os anos 70, tal vez coa excepción de Suiza, marcaron a fin da emigración galega a gran escala.

En cambio, revisando datos actuais, case 95.000 residentes galegos emigraron o pasado ano: 64.362 fixérono na propia Galicia; cerca de 20.000 a outras comunidades do Estado, e os 11.168 restantes elixiron coma destino o estranxeiro.

«Los gallegos no protestan, emigran».  

Alfonso Rodríguez Castelao

Se nos centramos nos emigrantes cara outras zonas de España, a comunidade de Madrid manténse en primeiro lugar, con case 5.000 galegos. por detrás, están Cataluña (2.503), Canarias (2.277), Andalucía (1.782), Castilla e León (1.610) e Valencia (1.340). No referido á emigración exterior, esta descendeu debido ás últimas crises económicas mundiais. Tralo retorno masivo que orixinou a crise en Íberoamerica, en especial tralo corralito arxentino en 2002, o regreso de emigrantes a Galicia estancouse. O numero de retornados foi o máis baixo nos últimos sete anos.

Consecuencias da inmigración

A primeira consecuencia reseñable viría no terreo demográfico, e non é un dato especialmente positivo para a comunidade. Se Galicia non contase con inmigrantes, perdería un millar de veciños ao mes. Xa contando as chegadas de fora, o dato e realmente preocupante, pero se lle sumamos a perda dos estranxeiros, amosa a crise demográfica pola que está a pasar Galicia.

As migraciones, tanto nacionais coma internacionais, permitiron que Galicia non perdera outros 13.316 habitantes en 2018, o que supondría unha merma de mais dun millar de personas ao mes no censo se non existise ese fluxo de inmigrantes ou de residentes en outras comunidades. Aínda así, a comunidade galega reduciu a súa población en mais de 2.800 vecinos ata quedarse xusto por enriba dos 2,7 millóns de residentes. De feito, sen a chegada de estranxeiros a cifra tería baixado dese umbral.

A nivel nacional, o saldo vexetativo negativo compensouse cas migracións. Sen embargo, Galicia é unha das catro autonomías que perderon poboación o ano pasado, aínda que en menor medida que Castela e León, Extremadura e Asturias.

O resto de consecuencias no territorio pódense extrapolar ás consecuencias estatais, xa que os datos son moi similares:

• Unha delas sería o rexuvenecemento da poboación, xa que unha maior porcentaxe da xente que emigra atópase entre os 25 e 35 anos, o que deriva nun crecemento deste grupo de idades, e en consecuencia nunha sociedade máis xoven. Ao ademáis tender a ter máis fillos ca a poboación española, isto duplica o dato de rexuvenecemento xa mencionado.
• O crecemento económico é outra consecuencia derivada da inmigración, a pesar de que existan problemas graves neste sector coma os contratos basura ou horarios excesivos. A man de obra que facilitan os estranxeiros axuda á subida do PIB na comunidade e toma máis importancia ca nunca ao atoparnos neste proceso de envellecemento demográfico.

Estereotipos acerca dos inmigrantes

A conciencia de ‘’pais de emigración’’ ten unha vertente positiva, que é traducida na solidariedade por empatía e a conseguinte aceptación do inmigrante; pero tamén deixa aflorar unha carga negativa, que se manifesta na falta de decisión do Estado e dos sucesivos gobernos para desenvolver políticas de intervención na inmigración, coma deseñar protocolos de acollida ou itinerarios de formación laboral.

Galicia asumiu, dende o ano 2000, a chegada dun maior número de inmigrantes do habitual durante os anos 80 do pasado século, aínda que este fenómeno é relativamente menos ca en outras rexións. As palancas de integración sociocultural corren pola conta das comunidades autónomas e dos concellos. E isto é o primeiro que preocupa aos nativos: as consecuencias da presencia dos foráneos nas calles, esperando a consulta do pediatra, ocupando as prazas do bus escolar, etc… 

Os estereotipos do colectivo inmigrante en Galicia variaron sustancialmente. De varón solteiro apenas alfabetizado con vocación de regreso, a actual responde a un modelo moito mais diverso: ademais de varones solteiros apenas alfabetizados, tamén entran no escenario migratorio familias, mulleres xefas de hogar, inmigantes xubilados e cualificados, temporales e permanentes, residentes comunitarios, inmigrantes comunitarios e inmigrantes retornados.

Débese romper definitivamente con algúns tópicos. Entre outros, que todo inmigrante de un país mais pobre é un candidato a converterse en delincuente. Isto está ligado á concepción que amosan os medios deles, relacionados cas pateras, a actividades coma a prostitución, tráfico de drogas, delincuencia ou venta pirata. 

Outra convicción extendida é a de que os inmigrantes realizan tarefas sucias, duras e pouco remuneradas; traballos eventuales e nada envidiables. En resumo, que non están capacitados para a ocupación. En moitos casos, utilizan aos inmigrantes para retrasar a inversión na posta ao día do pequeno negocio. Sacrifícase a mellora na organización e a aplicación de avances tecnolóxicos a costa dunha baixa remuneración e do lucro inmediato.

A este despilfarro informativo hai que sumarlle a discriminación sociolaboral que conleva, así coma a torpeza político-administrativa que se demostra. A pirámide educativa dos inmigrantes amosa que diminuiu a base mais pobre dos coñecementos e aumentou a metade mais alta dos estudos. Polo tanto, o recoñecemento educativo do colectivo inmigrante engadiría competencia e igualdade e brindaría oportunidades para o ascenso individual. A inmigración representa, mais que un problema, unha oportunidade.

Orixe dos inmigrantes

En liñas xerais, podemos definir a Galicia coma unha ‘terra de emigración’. Ainda así, isto non a exclúe de ser un territorio que, comezando na segunda metade do século XVIII, tamén ofreceu oportunidades a persoas procedentes de outros países. A pesar de que numéricamente non fose algo cuantioso ou importante, no ano 1791 rexistráronse 700 inmigrantes, principalmente provintes de países xeográficamente cercanos coma Portugal, Francia, Italia ou Alemaña. En menor medida, tamén chegaron viaxeiros ingleses, irlandeses e flamencos. Anteriormente a isto, xa viñan rexistrando movementos migratorios destes países, pero en menor medida:

Procedencia de estranxeiros instalados en Galicia (1765-1768)

Procedencia	Residentes en 1765	Residentes en 1767	Residentes en 1768
Francia	118	117	127
Italia	27	24	53
Portugal	9	15	12
Alemaña	19	17	15
Flandes	7	6	6
Irlanda	5	3	3
Inglaterra	5	9	2
Total	190	191	218

Procedencia de estranxeiros en Galicia (1791)

Procedencia	Mujeres	Varones	Total	%
Alemania	4	42	46	6,5
Austria		2	2	0,3
Flandes		6	6	0,8
Francia	19	233	252	35,2
Holanda		1	1	0,1
Hungría		6	6	0,8
Inglaterra	3	5	8	1,2
Irlanda		2	2	0,3
Italia	7	145	152	21,4
Malta	2	4	6	0,8
Portugal	37	193	230	32,5
Suecia		1	1	0,1
Total	72	640	712	100,0

Dende esta etapa ata a actualidade, a afluencia de estranxeiros no territorio galego foi aumentando proporcionalmente, ata chegar a cifras moi superiores nos últimos anos. Sen ir máis lonxe, e tal coma afirma a Xunta de Galicia, no ano 2000 había na comunidade unha cifra de máis de 25.000 empadronados. Esta cifra, en tan só unha década, cuadriplicouse ata chegar aos 95.000. Durante todo este tempo, a mais que obvia potenciación dos medios de transporte permitiron a chegada de inmigrantes dende o continente americano, e tal coma amosan os datos, houbo unha forte subida neste aspecto. 

A pesares de que outros países mais cercanos coma Portugal ou Rumanía teñen unha maior afluencia, destaca a aparición de destinos sudamericanos: Brasil, Colombia, Venezuela, República Dominicana…

Inmigrantes en Galicia (2019) 

• Portugal→ 14.482 inmigrantes
• Rumanía→ 8.406 
• Brasil→ 7.821
• Marruecos→ 6.872
• Venezuela→ 6.254
• Colombia→ 5.051
• Italia→ 3.547
• Rep. Dominicana→ 3.176
• China→ 3.080                                         
• Senegal→ 2.642 
• Cuba→ 2.302 
• Argentina→ 2.177
• Uruguay→ 1.845

Características socioeconómicas que deron e dan lugar á emigración

O trazo máis característico da poboación galega é un proceso de envellecemento presente en toda a poboación europea, que se acentúa especialmente nesta rexión debido aos desequilibrios territoriais na concentración da poboación, así como ás consecuencias de procesos migratorios anteriores.

Ademais, este proceso de envellecemento ten moito que ver cos movementos de natalidade e mortalidade. Galicia presenta a terceira taxa de fecundidade máis baixa de Europa, o que dá lugar á elevada cifra de poboación adulta ou anciá con respecto á poboación máis nova.

Xa dende a metade do século XX, no conxunto da poboación galega empeza a destacar especialmente a elevada proporción de poboación vella, debido á diminución da natalidade e á intensa emigración da poboación en idade laboral.

A cifra máis alta da poboación galega deuse en 1981, con 2,8 millóns de habitantes. Porén, a partir dese ano comeza a perda de poboación na que nos atopamos na actualidade. Aínda que na primeira década do século XXI España convértese nun país receptor, este incremento da inmigración en Galicia deuse de xeito máis moderado. A partir de 2007, finalmente, a crise económica comezou a condicionar todos os movementos migratorios: España volveu a niveis de inmigración similares aos de principio de década e volveuse ás taxas de crecemento da poboación en negativo (relacionadas cunha diminución da fecundidade e un aumento da mortalidade).

Nos próximos anos prevese que continúe esta perda de poboación, así como unha intensificación do proceso de envellecemento a nivel europeo. 

Falando de economía, Galicia atopouse sempre por debaixo da media nacional de PIB per cápita de maneira significativa. Ademais, debemos ter en conta a condición especial da economía galega que, aínda que de base terciaria coma a española, o sector primario supón contribucións de case o 5%, mentres que o conxunto da UE non chega ao 2%. A economía galega é de base marítima e en especial pesqueira, o cal non responde ás características da mocidade galega da actualidade, que trata de formarse academicamente para ter un futuro mellor do que poderían ter se traballasen no sector primario.

• 

• 

Dende a crise económica do 2007 o mercado laboral galego deteriorouse considerablemente. Aínda que ao finalizar o segundo cuatrimestre de 2019 a taxa de desemprego situouse no 11’33%, a máis baixa dende 2008, o desemprego en Galicia foi incrementando ano a ano. Por exemplo, en 2007 a taxa de paro xuvenil era dun 15’9%, mentres que no 2012 chegou ao 45,5%. Ademais, os sindicatos afirman que os novos empregos que se crean son maioritariamente precarios.

Tendo en conta esta base socioeconómica, cabe esperar unhas cifras de inmigración en consecuencia. Segundo datos do INE, na década de 2008 a 2018 preto de 50000 mozos emigraron de Galicia ao estranxeiro por motivos laborais. O 60% desta cantidade correspóndese con estranxeiros empadroados en Galicia, que chegaron antes da crise e finalmente emigraron ao quedar sen emprego. Falando de emigración cara ao resto do Estado, a comunidade galega ten agora 7500 mozos menos que marcharon a outras autonomías, reflectindo un aumento na saída de migrantes cara a outras comunidades nos últimos seis anos. Os principais destinos son Madrid, Cataluña e Canarias.

Estes números son preocupantes, xa que afectan a unha franxa de idade da poboación galega que nunca estivo en niveis moi elevados. Este nivel de migración cara ao exterior amosa na actualidade a necesidade da poboación máis nova de escapar da precariedade que atopan no mercado laboral galego, a falta dunha alternativa mellor.

Características socioeconómicas que deron e dan lugar á inmigración

Galicia non é un lugar de aluvión migratorio, porque a súa estrutura produtiva tampouco ofrece unha oferta de emprego especialmente elevada. Con todo, isto non implique que quede fóra deste fenómeno. Na actualidade, o saldo migratorio galego é positivo, o que significa que en Galicia hai máis inmigrantes ca emigrantes. Esta cifra incrementou dende os últimos anos, e este fluxo de entrada de poboación supón unha axuda importante para a demografía galega, cuxo movemento natural se atopa dende hai décadas en declive debido á baixa natalidade e ao envellecemento da poboación. 

  Aínda que sexan as cidades galegas (A Coruña, Vigo, Ourense, Pontevedra, Santiago e Ferrol) os principais destinos elixidos polos inmigrantes a Galicia, tamén os municipios rurais reciben poboación estranxeira. No ano 2005, soamente 13 dos 315 municipios galegos non recibiu ningún inmigrante estranxeiro.

Con estes datos o 2018 constitúese coma o segundo ano con maior chegada de inmigrantes dende os anos 90 (o primeiro é o 2007, xusto antes da crise económica). En concreto, Galicia recibiu 17.478 chegadas de estranxeiros, unha cifra un 35,7% máis elevada ca o ano anterior. Sumando os 6.705 españois que retornan da emigración, o dato final é que o saldo migratorio aumentou un 85’4% en 2018, con consecuencias moi beneficiosas para a economía e demografía galegas. 

Entre os lugares de orixe destas persoas destacan dous: Venezuela, que supón o 25% dos inmigrantes, e Suíza, pero moito menos nomeadamente. En canto ao país sudamericano, esta elevada cifra débese ao retorno de emigrantes galegos dos anos 50 e 60, así como da descendencia dos mesmos. 

O grupo de idade maioritario dos inmigrantes está entre os 30 e os 54 anos, polo tanto con expectativas de traballar, o que podería supor un impulso para a economía galega. Aínda que o peso do emprego estranxeiro non é polo momento moi notable, cómpre comentar o seu incremento. Por exemplo, na provincia da Coruña este incremento foi dun 10’53%, sendo a sexta maior do Estado e a primeira de Galicia (cuxo incremento medio está no 9’42%, cifra tamén considerablemente elevada). Enténdese que se busca que esta porcentaxe sexa o máis alta posible, para compensar o envellecemento da poboación traballadora galega. 

En canto aos empregos que ocupan os estranxeiros, pódense relacionar principalmente co sector primario, xa que as actividades relacionadas co sector pesqueiro, agrícola ou forestal son máis facilmente cubertas polos traballadores estranxeiros. Destacan tamén a atención a persoas dependentes e os traballos do fogar, así como as actividades relacionadas co sector hostaleiro. Máis afastadas están o comercio, a construción e a industria manufactureira. 

En definitiva, a economía e demografía galegas deben unha parte cada vez máis importante do seu crecemento e mellora á poboación inmigrante, falando tanto de estranxeiros como de galegos emigrantes retornados (aínda que en menor medida). Os datos rebelan que quizais Galicia estea a converterse nunha terra de acollida coma un día o foron outras para os galegos, con implicacións beneficiosas para o conxunto da sociedade e da vida dentro dela.